NGUYỄN ĐẮC NHƯ
Tôi bỗng nhớ tới chuyến công tác Đan Mạch năm 2002, bởi sau chuyến đi tôi có viết bài ký HẬU THẾ KỶ NÀNG TIÊN CÁ ( đã đăng trên Văn Nghệ Công An ). Bài viết kể lại hành trình thất bại mong được hòa nhập vào cuộc sống loài người của Nàng tiên cá. Ngay cả khi Nàng đã hóa thân thành bức tượng đồng cô độc bên bờ biển Copenhagen thì niềm khát khao hướng tới xã hội con người của Nàng cũng còn đầy trắc trở. Vì sao thế ? Phải chăng xã hội loài người không chỉ lấp lánh thần tiên như Nàng tiên cá ngưỡng vọng, mà nó còn tràn ngập cảnh hỗn mang ma quỷ, điều mà tâm hồn trong trắng của Nàng không thể nhận ra?
HÂỤ THẾ KỶ NÀNG TIÊN CÁ
Nàng tiên cá là một nhân vật văn học trong một truyện ngắn cùng tên của nhà văn Đan Mạch Hans Cristian Andecxen. Câu chuyện kể về nàng công chúa út thứ tám của vua Thủy Tề, đã nặng lòng yêu thương chàng hoàng tử của một vương quốc trên bờ, người mà nàng đã cứu thoát trong một đêm bão biển đắm tàu. Để được gần người mà mình yêu dấu, nàng tiên cá đã chấp nhận đánh đổi cái lưỡi của mình để lấy một lọ thuốc của mụ phù thủy, khi uống vào, cái đuôi cá của nàng sẽ biến thành đôi chân đẹp đẽ của loài người. Nàng tiên cá xinh đẹp đã được gần người mình yêu, nhưng nàng không còn khả năng diễn đạt những suy nghĩ trong lòng, cũng bởi lẽ đó mà hoàng tử đã không hay biết nàng chính là ân nhân cứu mình thoát chết. Chàng cũng đâu có thể ngờ rằng, theo pháp thuật phù thủy, nếu nàng tiên cá không lấy được hoàng tử làm chồng thì trong một ngày định mệnh, nàng sẽ tan biến thành bọt biển. Để cứu người em gái út, trong ngày cưới của hoàng tử với một nàng công chúa nước láng giềng, các chị gái đã nổi lên mặt biển đưa cho nàng một con dao nhọn mà họ đã phải đổi bằng những mái tóc dài của mình cho mụ phù thủy, với một pháp thuật, công chúa út phải đâm con dao nhọn vào trái tim hoàng tử, máu chàng sẽ chẩy xuống chân nàng, đôi chân sẽ biến mất, đuôi cá lại mọc ra, nàng tiên cá sẽ thoát xác trở về thủy cung. Nhìn người vợ mới cưới ngủ bên hoàng tử trong đêm tân hôn, nàng tiên cá cúi xuống hôn lên trán người yêu rồi đột nhiên quăng con dao xuống biển rồi sau đó gieo mình xuống nước. Trong khoảnh khắc, tấm thân thanh cao của nàng đã tan thành muôn vàn bọt nước.
NÀNG TIÊN CÁ, câu chuyện thần tiên nửa hư nửa thực ngợi ca tình yêu cao thượng và thánh thiện của con người, đã luôn luôn và mãi mãi vang lên như một khúc ca hướng thiện dành cho biết bao lớp người tiếp nối trên khắp thế gian này.
Tôi có được sự may mắn là đã một lần đến thăm đất nước Đan Mạch và thủ đô Coopenhagen, quê hương của Hamlet, của Nàng tiên cá, của Andecxen, những con người, nhân vật, sự kiện và phong cảnh cứ đan xen vào nhau như trong những truyện cổ tích. Ở văn phòng Sứ quán Việt Nam, tôi đã được bạn bè cho xem những cuốn sách kể về đất nước và con người Đan Mạch. Và tôi đã tìm thấy trong đó phần nói về Nàng tiên cá của chúng ta.
Thì ra đã có một con người mê đắm những truyện cổ tích của Andecxen đến độ muốn được sống cùng các nhân vật văn học của ông. Người đó là nhà sản xuất bia lừng danh Đan Mạch Carlsberg Carl Jacobsen. Theo đơn đặt hàng của Jacobsen, nhà điêu khắc Đan Mạch Edvard Ericksen đã thể hiện hoàn hảo bức tượng Nàng tiên cá bằng hợp kim đồng. Khuôn mặt và mái tóc dài của nàng được lấy từ nguyên mẫu của nữ nghệ sĩ balet nổi tiếng đương thời Elen Prixe. Còn hình dáng bức tượng lại là nguyên mẫu của vợ nhà điêu khắc. Khởi công năm 1909, đến năm 1913, kiệt tác Nàng tiên cá với kích thước bằng đúng người thật đã được khánh thành. Và Nàng tiên cá của chúng ta được đặt ngồi trên một tảng đá tròn trịa ven bờ hải cảng Copenhagen.
Nhiều người dân Đan Mạch đã vô cùng hân hoan và xúc động về sự phục sinh của Nàng tiên cá. Không một lời quảng cáo, không một quyết định hành chính về điều cần được tôn vinh, không biết tự khi nào mà hình ảnh Nàng tiên cá đã được người ta đua nhau in trên bưu ảnh, trên sách báo, trên biển hàng, trên sản phẩm tiêu dùng trong nước và xuất khẩu… Lâu dần hình ảnh đó đã trở thành biểu tượng đặc trưng của thành phố Copenhagen, rồi của cả xứ sở Đan Mạch. Không biết còn có nơi nào trên thế giới lại có một nhân vật văn học được hóa thân vào cuộc sống người đời qua mọi thời đại, giống như Nàng tiên cá của Andecxen ở xứ sở thần tiên này ?
Thế nhưng cuộc sống bên bờ xã hội loài người thật không êm đềm như những gì Nàng tiên cá mong ước. Chẳng hiểu vì đâu mà những tai họa thảm thương đã liên tiếp giáng xuống thân phận nàng. Mở đầu vào khoảng đầu thế chiến thứ hai, người ta phát hiện thấy nhiều vết đạn bắn trên thân thể Nàng tiên cá. Rồi năm 1961, nàng bị những kẻ vô lại giấu mặt sơn lên người một bộ áo tắm. Cuối năm đó, tóc nàng lại bị bôi nham nhở một màu sơn đỏ bầm. Năm 1963, nàng bị sơn phủ toàn than cũng bằng thứ sơn đỏ như thế. Năm 1964, những kẻ tội phạm đã đang tâm cưa đứt đầu nàng. Người ta đã phải đúc lại chiếc đầu khác lắp vào thay thế. Hai mươi năm sau, Nàng tiên cá lại bị một thế lực vô hình nào đấy cưa đứt cánh tay phải. Đến năm 1998, lần thứ hai nàng lại bị cưa mất đầu…
Cứ mỗi lần xẩy ra một sự kiên như thế, nhân dân cả nước Đan Mạch lai một lần xôn xao và vô cùng phẫn nộ, họ yêu cầu nhà chức trách phải truy tìm ra thủ phạm và cần có sự trừng trị thích đáng. Các cơ quan chức trách nhẩy vào cuộc. Cảnh sát trưởng Copenhagen từng tuyên bố : “ Tấn công Nàng tiên cá cũng giống như tội bắt cóc Nữ hoàng !”. Thế nhưng những kẻ tội phạm vẫn nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật.
Vượt lên trên những hành động phi nhân tính của những kẻ giấu mặt, những người dân nhân hậu và mộng mơ xứ sở thần tiên này vẫn không nản lòng. Cứ sau mỗi lần Nàng tiên cá bị xúc phạm và xâm hại, người ta lại kịp thời tu sửa, chỉnh trang để hình ảnh của nàng không bị hoen ố, một việc làm giống như cách giữ gìn biểu tượng tinh thần của họ vậy.
Vào một ngày nắng đẹp đầu hè năm 2002, tôi đã đến thăm bức tượng văn hào Andecxen tọa lạc tại trung tâm thành phố Copenhagen, rồi sau đó lại xuôi ra hướng hải cảng nơi đặt bức tượng Nàng tiên cá. Đến thăm nàng không chỉ có riêng tôi. Đến trước tôi đã thấy nhiều người, và sau tôi vẫn cứ nườm nượp. Nhiều nhất trong số họ lại là những người trẻ tuổi. Những chàng trai trẻ đứng bên cạnh Nàng tiên cá, có người gục đầu lên cánh tay nàng, lại có người cúi xuống hôn lên bàn tay lạnh giá của nàng, đôi mắt người nào cũng đăm đắm một nét buồn xa vắng như muốn nhận về mình lỗi lầm ngày xưa mà chàng hoàng tử Đan Mạch vô tình đã gây ra những cảnh đời bi thương cho nàng. Những cô gái trẻ tóc vàng óng ánh cũng đang vây quanh nàng. Trong phút giây xúc động tôi những tưởng đấy là các chị gái của nàng cùng trở về đây an ủi người em út khổ hạnh, đã vì một mối tình thánh thiện mà phải chịu kiếp cô đơn trong một thế giới xa lạ và đầy bất trắc loài người.
Tôi lại trở về nhà sau chuyến đi xa. Nhịp sống đời thường hối hả cuốn đi, và câu chuyện huyền thoại nửa thực nửa hư về nàng tiên cá ở đất nước Đan Mạch xa xôi cứ êm đềm chìm dần vào ký ức. Khoảng một năm sau, vào một ngày đầu thu, tôi đọc thấy nhiều tờ báo trong nước cùng đưa ra một thông tin khiến tôi thêm một lần bàng hoàng sửng sốt, đêm ngày 10 rạng sáng 11-9-2003, Nàng tiên cá ở Copenhagen lại bị bọn phá hoại dỡ khỏi bệ đá và quăng xuống biển. Lại như các sự cố trước đây, người dân Đan Mạch hiền hòa lại cần cù tìm kiếm, vớt nàng lên, sang sửa, để rồi một tháng sau nàng lại được đưa về chốn cũ.
Tôi hết sức băn khoăn về điều đã lại xẩy ra. Câu chuyện thần tiên tới đây như bị bao phủ bởi một không khí âm u, rùng rợn. Bọn tội phạm cố tình phá hoại bức tượng để làm gì mà liên tục trong hơn nửa thế kỷ qua, chúng cứ lầm lũi tìm ra những cách phá phách quái đản mà không một lần dính lưới pháp luật ? Hành tung đó xem ra không giống với cách làm của bọn khủng bố chốn dương gian, mà cứ thấy phảng phất đâu đó cách hành xử của ma quỷ. Cưa đầu, chặt tay, dìm xuống nước một bức tượng đồng… toàn một kiểu khảo tra của quỷ sứ chốn âm phủ. Nên hiểu sự kiện này như thế nào cho phải ? Phải chăng nhờ có những con người nhân hậu mà Nàng tiên cá đã được phục sinh giữa thế giới con người. Thực tế đó đã vượt ra ngoài vòng pháp thuật phù thủy. Không ngăn cản được sự hồi sinh hiện hữu của nàng, bọn phù thủy ở thế giới bên kia đã câu kết mượn tay bọn quỷ sứ đội lốt người ở thế giới bên này, tìm mọi cách để phá nát hình hài của nàng, những mong tâm hồn nàng phải chịu kiếp lang bạt không chốn nương nhờ, như lời nguyền ma quái ngày xưa đã buộc. Cách giải thích mang tính hoang đường xem ra lại có điều phù hợp. Nó cho ta một sự liên tưởng rằng, trong thế giới con người hôm nay, cho dù là cao đẹp và là niềm ngưỡng vọng hướng tới của mọi sinh linh ở những thế giới khác, thì cũng còn đó nhiều góc khuất đen tối âm u.
Tròn 200 năm sinh văn hào Andecxen, những người đọc của thế giới hôm nay, khi nghĩ tới những ước mơ của tác giả về một thế giới thần tiên, vẫn không tránh được cảm nghĩ muốn được ngậm ngùi chia sẻ. Trong cái thế giới mà Nàng tiên cá đã khát khao hướng tới, thì tiếc thay, đó vẫn còn là một thế giới mang màu sắc hỗn mang, trong đó cái thiện vẫn bị những tội ác che phủ, cái đẹp đẽ và cao thượng vẫn bị cái xấu xa thấp hèn bao vây lấn lướt, luật rừng nguyên thủy chế áp luật pháp ở nhiều nơi, và cảnh thánh thần cùng ma quỷ vẫn thấy cứ lẩn quất chập chờn bên nhau là chuyện dễ thấy. Trong một thế giới như thế thì những lo toan của loài người về những vòng xoáy ma quỷ, làm đảo lộn cuộc sống bình yên, vẫn luôn luôn là những trăn trở thường nhật. Và cũng bởi những lẽ đó mà những câu chuyện bảng lảng sắc màu huyền thoại của Andecxen vẫn mãi mãi có sức sống trường tồn. Cũng tương tự như thế mà biểu tượng Nàng tiên cá ở Copenhagen vẫn luôn là một biểu tượng hiếm hoi và cao quý.
N.Đ.N.
0 comments:
Post a Comment