FRANCOIS CHENG

ĐỌC  THƠ  FRANCOIS  CHENG  程

Vào một dịp hè trước đây sau mấy tuần quanh quẩn các quán sách ở Quartier Latin tôi sưu tập được một mớ sách báo Pháp, trong đó có thi phẩm A l’Orient de tout, Gallimard,2005 do Francois Cheng tuyển chọn các bài thơ ông sáng tác bằng tiếng Pháp từ hơn hai thập niên qua. Là một học giả uyên thâm về thi phú Trung Hoa, họ Trình đồng thời cũng là thi nhân đắm chìm trong tư tưởng Á Đông như một đạo sĩ ngao du giữa đất trời và chuyện trò cùng vạn vật, không khác Vương Duy hay Tô Thức thuở nào…

 Vài bài thơ dịch sau đây sẽ mở ra vũ trụ thơ của F.Cheng, một vũ trụ không xa lạ lắm với bạn đọc VN, những người từng chia sẻ minh triết Tam Tài:Thiên-Địa-Nhânhay Vạn Vật Nhất Thể., và cũng đang đứng trước mối đe dọa bị thất lạc cội nguồn.

                                                                                      CHÂN PHƯƠNG

Đá đẩy cây

Cây hút đá

Vòng tròn nối lại

Liên minh đất trời

Vòng tròn mở làm mới

niềm bí ẩn ba mặt

Đây dưới bóng râm

Là vương quốc

Chốn tọa lạc cho người

Sau một kiếp lang thang

*

Cẩm thạch

trơn láng dưới xúc giác

cam chịu trăm nghìn ve vuốt

Trong suốt với chính mình

mi vuốt ve chỉ một giấc mơ:

Vầng trăng lẻ bóng

trên mặt hồ đơn chiếc

nơi ngỗng trời cất cánh

Bay về vô tận

mở ra trong mi thăm thẳm

*

Mi còn nhớ lòng nôi xưa

Vòng quay lửa   chu kỳ tinh tú

Dục vọng điên rồ muốn lội muốn bay

Xuyên bao bão táp chẳng chịu nguôi

Đến bờ bãi này chung cuộc

Nơi mi tấp vào   hòn cuội giữa sỏi cuội

Kể từ đây hoàn toàn phó mặc

cho lũ thủy triều lồng lộn không thôi

Như đứa trẻ mồ côi thất lạc

khóc òa khi nghe mẹ gọi

*

Ngọn đồi vung tròn

--- khoảnh khắc nghỉ ngơi

của các rung động địa chấn

Bầu vú dục vọng

được ánh tà huy phớt qua

rồi không mấy chốc hoá ra

sương khói

            của triền miên nuối tiếc

*

Sẽ làm chứng

cho đến chung cuộc

Các bia đá do người kê dựng

bên bờ ruộng nương

giữa lòng phế tích

Làm chứng

cho bao hiển hách hoài công

cho những tang tóc không ngừng

cho cái thế gian đồi bại

Cho đến chung cuộc

đến lúc chẳng còn ai

để mà giải mã

mớ dấu hiệu khắc ghi này

*

Thung sâu

nơi họ sống rồi chết

       tương tự cái bát cũ sứt mẻ ăn chẳng đủ no

Trên ngưỡng cửa

chiều chiều họ nín câm

        biết chẳng còn chi để nói năng

và mọi thèm muốn đã cạn nguồn

Khiêm nhường họ nâng cái bát cũ của mình

về hướng các vì sao luôn luôn trôi qua

         về phía đám vàng anh không còn  trở lại

*

Nói lên đi những gì từ trong mi.

Nói tất cả những gì nâng mi

Lên trên mọi sự tình cờ.

Thế gian chờ được lập ngôn,

Và mi đến với đời chẳng qua để nói.

Đã tặng cho mi cả tiếng lẫn lời:

Thế gian cùng thần chú của nó.

VÀI NÉT TIỂU SỬ

Francois Cheng sinh năm 1929 ở Trung Quốc , học đại học tại Nam Kinh rồi sang Pháp năm 1949 học tiếp ở Sorbonne và École Pratique des Hautes Études.  Sau đó ông nhận chức giáo sư tại Học Viện Quốc Gia về Ngôn Ngữ và Văn Minh phương Đông (Institut National  des langues et civilizations orientales).

Trong thập niên 60 ông có mấy thi phẩm Trung văn in tại Đài Loan và Hương Cảng,và ông bắt đầu dịch các nhà thơ Pháp như Hugo, Char, Michaux…Tác phẩm đầu tiên ông viết bằng tiếng Pháp là một chuyên khảo về thơ và thi học Trung Hoa, L’Ecriture Poétique Chinoise, Seuil,1977. Tập thơ đầu tay ông sáng tác thẳng bằng Pháp ngữ là quyển De l’Arbre et du Rocher, Fata Morgana, 1989. Từ đó đến nay ông đã xuất bản tất cả là 10 thi tập ở Pháp. Ngoài ra ông còn trước tác nhiều sách về hội họa và mỹ học Trung

Hoa như Vide et Plein, Seuil,1979; Souffle-Esprit,Seuil,1989; Cinq Méditations sur la Beauté, Albin Michel,2006;….

   Francois Cheng (Francois Trình) được tặng Giải Thưởng Lớn về Pháp Ngữ ( Grand Prix de la Francophonie) năm 2001 và trở thành hàn lâm viện sĩ của Académie Francaise vào năm 2002. Ông cũng là tác giả gốc Á đông đầu tiên được nhận vinh dự này.