NHỚ THIÊN AN MÔN

Tôi đến Bắc Kinh lần đầu vào tháng Tư 1996, bảy năm sau sự biến Thiên An Môn. Vào tiết lập xuân những cành đào khoe sắc trong nắng gió rất ư nghệ thuật vị nghệ thuật!, Quá muộn để đóng vai chứng nhân mà làm thi sĩ thì khôi hài lạc lõng… tôi lang thang khắp cố đô giữa biển người du khách rồi đi ra ngoại ô ngồi uống rượu với đám dân công rách rưới dưới bầu trời đỏ quạch trùm phủ thủ đô vì gió bụi sa mạc - đỏ quạch như tâm sự của riêng mình…

Những vệt máu khô đã mất dấu, mớ thây người cũng rã mục từ lâu. Nơi quảng trường của tội ác tôi chợt thấm thía câu nói của Adorno: Sau Auschwitz làm sao có thể tiếp tục viết những bài thơ! Và nỗi bi phẫn câm nín một lần nữa lại theo tôi trở lên thang máy bay với niềm ám ảnh khôn nguôi … Từ bấy đến giờ đã 24 năm, tập đoàn Bắc Kinh không bị lịch sử chôn vùi mà ngược lại. Chế độ toàn trị ở Trung Quốc đã bôi xóa thành công ký ức tập thể của thế hệ hậu Thiên An Môn; đúng như lời dự đoán của nhà tranh đấu dân chủ Phương Lệ Chi từ 1989, cũng như đảng Cộng Sản TQ đã xóa sạch ký ức về phong trào Trăm Hoa 1956 và phong trào dân chủ 1979 trước đó.

Kèm theo hai bài Vẫy bút giữa Thinh Không và Vân Cẩu Bi Ca tôi đã phổ biến trên mạng là một chùm thơ tiêu biểu của thế hệ các thi sĩ từng có mặt ở Thiên An Môn vào mùa xuân thắm máu năm xưa. Những dòng chữ này là nén hương thắp cùng với các trí thức sinh viên gốc Hoa đang tưởng niệm tại nhiều đại học Mỹ đêm nay những anh hồn đã hy sinh cho nền dân chủ Trung Quốc.
CHÂN PHƯƠNG

VẪY BÚT GIỮA THINH KHÔNG

Này cành đào Bắc Kinh

còn nhớ mùa xuân máu?

Trời xanh không nước mắt

Gái đẹp cười vô tình

Lăng mộ nằm tịch mịch

Thiên Đàn đứng nín thinh

Mấy nghìn năm hận sử

chồng chất xác dân lành

Bạo chúa nối bạo chúa

Bao giờ mới văn minh?

BÀI THƠ BỎ DỞ

GIANG HÀ

Tôi đã chết.

Những viên đạn bỏ lại thi hài tôi lỗ chỗ
tựa các tròng mắt rỗng.

Tôi đã chết

chẳng để tạo nên dàn đồng ca rên khóc,
một cảnh quan náo nhiệt xúc động,

khiến đóa hoa đơn lẻ sẽ nở trên nấm mộ mình ---

thiên hạ vốn có thừa cảm tính.

Mỗi ngày sương móc làm tươi mát thảo nguyên

và sông ngòi tuôn ra đại dương

như mớ xúc động ướt át cũ càng.

Tâm tình thiên hạ chưa phấn khích đủ hay sao?

Tôi bị đóng đinh đến chết trên vách ngục thất;

quần áo của tôi nổi trôi chậm chạp như lá cờ được kéo lên.

TIẾNG CHUÔNG

ĐA ĐA

Chẳng có tiếng chuông nào đánh thức ký ức

nhưng hôm nay tôi nghe

chuông vang lên chín tiếng

khiến tôi thắc mắc không biết nó còn ngân thêm bao lần.

Tôi nghe chuông vang từ mấy chuồng ngựa.

Đi được một dặm

tôi lại nghe:

“Trong cuộc tranh đấu để cải thiện hoàn cảnh

đến khi nào mi sẽ gia tăng mỹ mãn chất nô bộc trong mi?”

Đúng lúc ấy,
tôi bắt đầu ghen với con ngựa được ở lại chuồng.

Đúng lúc ấy, kẻ cưỡi lưng tôi tống vào mặt tôi quả đấm.

DÂY CHUYỀN SẢN XUẤT

THƯ ĐÌNH

Hết đêm này qua đêm khác,

dây chuyền thời gian sản xuất.

Khi tan tầm rời dây chuyền sản xuất nhà máy

chúng tôi nhập hàng nối nhau về nhà

tựa các vì sao trên cao tụ lại trôi ngang nền trời.

Đằng kia

hàng cây mới trồng đứng bơ vơ.

Chắc tinh tú đã đuối sức

sau nhiều thiên niên kỷ

không thay đổi lữ trình

và dáng đầy đặn, màu sắc

của lũ cây non thiếu máu

tái nhợt trong khói than nhà máy.

Tôi biết điều này

vì chúng tôi chia chung một tập quán.

Lạ thật

tôi không cảm thấy mình hiện hữu.

Do khổ cực hoặc thói quen tôi hóa thành

hàng cây đang trổ nhánh, các tập hợp sao trời,

số phận đã an bày này

tôi chẳng còn hơi sức đâu mà gặng hỏi.

MỘT NGÀY

BẮC ĐẢO

Khoá các bí mật của mi vào ngăn kéo

để lại những ghi chú bên lề cuốn sách mi ưa thích

bỏ phong thư vào thùng thư rồi đứng lặng hồi lâu

nhìn ngang nhìn dọc đám bộ hành bước trong gió,

quan sát vô tư các cửa kính tiệm
với ánh nê ông chớp nhoáng

nhét đồng cắc vào buồng máy điện thoại

hít trộm khói thuốc của tay câu cá dưới cầu

trong lúc chiếc tàu hơi nước hụ vang một hồi còi

mi tự giương mắt ngắm qua mấy cụm mây khói thuốc

trong tấm gương to mờ mờ nơi lối vào nhà hát

và khi tấm màn sân khấu đã bịt tắt tiếng ồn của biển tinh tú

hãy lật dưới ánh đèn đường
mấy phong thư cũ với mớ ảnh nhòa phai.

ĐỪNG CHẤT VẤN MẶT TRỜI

CỐ THÀNH

Đừng tra hỏi mặt trời.

Hôm qua chẳng phải lỗi nó;

hôm qua là một vì sao khác

đã cháy tan

trong ngọn lửa hy vọng đáng gờm.

Trên hương án của hôm nay

phô bày niềm im lặng hoàn hảo

cùng những chậu kiểng được chọn kỹ càng,

niềm im lặng

của tảng băng thạch

lênh đênh trên luồng nước ấm.

Khi nào thì tiệm tạp hóa to tiếng khản giọng

Và guồng quay ngựa gỗ ghép vá

sẽ sống lại, bắt đầu chuyển động lại

chở theo đám vũ công hoặc bọn thiếu niên câm lặng

bầy nhi đồng răng chưa mọc

và các cụ lão không còn răng.

Có lẽ bao giờ cũng có dăm mạng người

chịu số phận bị thế gian loại bỏ,

mấy chiếc lông bạch hạc

nhặt được mỗi ngày nơi trại lao công.

Màu đỏ quất với sắc lục nhạt,

vừa đắng vừa ngọt

các ngọn đèn bật sáng.

Giữa hoàng hôn sương khói

thời gian chữa lành thương tích và ta sống tiếp.

Thôi ta về nhà

quay lại với đời sống.

Tôi chưa quên đâu;

Tôi sẽ thận trọng dò bước qua mồ mả.

Cái vỏ trứng rỗng của vầng trăng trên kia

sẽ đợi đàn chim trở lại sau những chuyến đi.

VÂN CẨU BI CA

tưởng niệm Cố Thành*

xuôi bờ Hoàng Hà

ngược dòng Dương Tử

bay ngang Trường Thành

chạm đỉnh Thái Sơn

những vệt xám dài hằn trên nương ruộng

những lằn đen in dấu khắp thôn hương

từ Ân Thương qua Tần Hán

từ Khổng miếu đến Mao lăng

rơi xuống

thành máu dân đen

rơi xuống

thành lệ oan hồn

những áng mây trôi chậm

những áng mây buồn

những áng mây cắm ba nén hương

*Cố Thành, con thi sĩ Cố Công, là một trong những nhà thơ tài hoa của Mông Lung Phái. Sau sự biến Thiên An Môn ông trốn ra nước ngoài rồi sống lưu vong với vợ ở Tân Tây Lan. Ít năm sau nhà thơ-đạo sĩ này lâm vào khủng hoảng; ông giết vợ với một lưỡi rìu rồi tự sát.

***

Nguồn của những bài thơ tuyển dịch trên đây là tuyển tập thơ TQ, OUT OF THE HOWLING STORM do Tony Barnstone biên tập, Wesleyan U.P.,1993.

Để tìm hiểu thêm về nhà vật lý học Phương Lệ Chi và các ý kiến của ông về chế độ Bắc Kinh, có thể đọc bản dịch bài viết của Perry Link do Hoàng Hưng phổ biến trên mạng Bauxite VN.
Boston, ngày 4 tháng 6 năm 2013

CHÂN PHƯƠNG